Cơn thoáng thiếu máu não ( TIA - Transient Ischemic Attack ) là tình trạng thiếu máu nuôi não cấp gây nên chóng mặt, nhức đầu và yếu liệt nửa người, mờ mắt ... tất cả xảy ra trong 24 giờ tự hồi phục. Tuy nhiên, đây là tình trạng cảnh báo cho một cơn đột quỵ não sẽ xảy ra. Hầu hết nguyên nhân là do bệnh lý của động mạch cảnh.
Bệnh động mạch cảnh là gì?
Bệnh động mạch cảnh xảy ra khi các động mạch lớn ở cổ bị thu hẹp hoặc bị hẹp. Các động mạch vùng cổ gọi là động mạch cảnh, cung cấp máu cho bộ não của bạn. Động mạch cảnh của bạn mở rộng từ động mạch chủ ngực đến não trong hộp sọ.
Bệnh động mạch cảnh phát triển theo độ tuổi. Chỉ có 1% người lớn tuổi từ 50 - 59 tuổi có hẹp đáng kể động mạch cảnh, nhưng 10% người lớn tuổi từ 80 đến 89 có vấn đề này.
Bình thường thì động mạch trơn láng ở trong lòng mạch, nhưng khi bạn già đi, một mảng bám vào gọi là mảng xơ vữa, có thể tích tụ trong thành động mạch. Mảng xơ vữa được tạo thành bởi cholesterol, canxi, và mô xơ. Mảng bám tích tụ nhiều hơn, động mạch thu hẹp và cứng lại. Quá trình này được gọi là xơ vữa động mạch, hoặc xơ cứng động mạch. Khi mảng xơ vữa tích tụ làm giảm hoặc hẹp đáng kể lưu lượng máu qua động mạch cảnh, bác sĩ gọi là bệnh động mạch cảnh. Bệnh động mạch cảnh là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng bởi vì nó có thể gây ra một cơn đột quỵ.
Một số vùng của mảng xơ vữa mềm và dễ bị nứt hoặc tạo thành mảng nhỏ, bong ra khỏi mảng xơ vữa động mạch. Nếu điều này xảy ra, cơ thể bạn sẽ phản ứng như khi bị thương và tiểu cầu sẽ bám dính vào vùng bị nứt. Sau đó một cục máu đông lớn có thể hình thành trong động mạch cảnh của bạn hoặc một trong các chi nhánh của nó. Nếu các cục máu đông này làm chậm hoặc ngừng lưu thông dòng máu đến não của bạn, sẽ gây ra một cơn đột quỵ. Cơ chế được cho là các cục máu đông trôi đến các mạch máu từ vết nứt của mảng xơ vữa, đến các nhánh của mạch máu não gây tắc nghẽn và tạo vùng nhồi máu hoặc xuất huyết não.
May mắn thay, bạn có thể ngăn ngừa hoặc làm cho bệnh diễn tiến chậm. Bỏ thuốc là một sự thay đổi quan trọng nhất bạn có thể làm để tránh căn bệnh này. Cách khác để ngăn ngừa bệnh động mạch cảnh bao gồm:
• Tập thể dục thường xuyên.
• Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh.
• Duy trì một trọng lượng khỏe mạnh.
Kiểm soát các yếu tố làm tăng nguy cơ phát triển bệnh động mạch cảnh, chẳng hạn như tiểu đường, huyết áp cao, hoặc cholesterol máu cao, cũng giúp ngăn ngừa căn bệnh này.
Các triệu chứng là gì?
Bệnh động mạch cảnh có thể không gây ra triệu chứng trong giai đoạn đầu. Nếu có thì cơn thoáng thiếu máu não ( TIA) là biểu hiện đầu tiên. Triệu chứng của TIA thường kéo dài một vài phút đến 1 giờ và bao gồm:
• Cảm giác yếu, tê liệt, hoặc cảm giác ngứa ran ở một bên của cơ thể, ví dụ, trong một cánh tay hoặc một chân.
•Không thể kiểm soát sự chuyển động của một cánh tay hoặc một chân.
• Mất thị lực ở một mắt (nhiều người mô tả cảm giác này như một bóng cửa sổ đi xuống).
•Không thể nói rõ ràng.
Những triệu chứng này thường biến mất hoàn toàn trong vòng 24 giờ. Tuy nhiên, bạn không nên bỏ qua chúng. Có một TIA có nghĩa là bạn có nguy cơ nghiêm trọng của đột quỵ trong tương lai gần. Bạn nên báo cáo các triệu chứng TIA cho bác sĩ của bạn ngay lập tức.
Nếu bạn gặp các triệu chứng trên kéo dài hơn một vài giờ, hoặc không giải quyết trong vòng 24 giờ, một cơn đột quỵ đã có thể xảy ra. Bạn nên liên hệ với bác sĩ của bạn ngay lập tức.
Nguyên nhân gây bệnh động mạch cảnh?
Xơ cứng động mạch (xơ vữa động mạch) gây ra hầu hết các trường hợp bệnh động mạch cảnh.
Các chuyên gia không hoàn toàn hiểu được nguyên nhân gây ra xơ cứng động mạch. Mảng xơ vữa có thể tích tụ trong động mạch vì một chấn thương lớp lót bên trong của động mạch. Yếu tố làm tổn thương thành động mạch bao gồm hút thuốc, cholesterol máu cao và huyết áp cao.
Trong trường hợp hiếm hoi, bệnh phình động mạch cảnh và loạn sản sợi cơ cũng có thể gây ra bệnh động mạch cảnh. Các yếu tố khác có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh động mạch cảnh bao gồm bệnh tiểu đường và có một tiền sử gia đình bị xơ cứng động mạch.
Bạn sẽ cần kiểm tra những gì?
Đầu tiên bác sĩ sẽ hỏi bạn những câu hỏi về sức khỏe của bạn nói chung, tiền sử y tế, và các triệu chứng. Ngoài ra, bác sĩ tiến hành khám lâm sàng. Bác sĩ của bạn cũng sẽ muốn biết khi các triệu chứng xảy ra và mức độ thường xuyên.
- Siêu âm động mạch cảnh: Nếu bác sĩ nghi ngờ bạn bị bệnh động mạch cảnh, sẽ thực hiện một siêu âm động mạch cảnh. Xét nghiệm này có thể cho thấy cấu trúc giải phẫu và hình ảnh lưu thông dòng máu, vận tốc và mức độ hẹp nếu có. Siêu âm động mạch cảnh phát hiện hầu hết các trường hợp mắc bệnh động mạch cảnh. Vì vậy, bác sĩ thường có thể không cần phải thực hiện các xét nghiệm khác. Tuy nhiên, nếu siêu âm không cung cấp đủ thông tin, bác sĩ của bạn có thể tiến hành làm thêm các cận lâm sàng khác.
- CT scan và CT Angiography (CTA): Bác sĩ của bạn có thể tiêm một chất cản quang để làm cho các mạch máu có thể nhìn thấy trên hình ảnh X-quang, cho thấy động mạch ở cổ và đầu. Từ đó xác định khu vực hẹp động mạch cảnh nếu có.
- Cộng hưởng từ mạch máu (MRA): MRA sử dụng sóng vô tuyến điện và từ trường để tạo ra hình ảnh chi tiết. Một số hình thức kiểm tra này có thể hiển thị di chuyển lưu lượng máu và có thể giúp đánh giá bệnh động mạch cảnh.
Để cải thiện độ chính xác của xét nghiệm, các bác sĩ đôi khi tiêm một loại thuốc cản quang, được gọi là gadolinium, để làm cho các động mạch rõ ràng hơn. - Chụp động mạch (DSA): Bác sĩ tiêm một chất cản quang qua một ống thông được luồn vào động mạch của bạn và sau đó có hình ảnh X-quang. Cấu trúc của động mạch của bạn sẽ xuất hiện trên hình ảnh X-Quang, cho thấy dòng máu qua động mạch và cho thấy những chỗ thu hẹp. Chụp động mạch có một số rủi ro, trong đó có một tỷ lệ nhỏ của đột quỵ, đó là lý do mà các bác sĩ không luôn luôn sử dụng nó như là xét nghiệm đầu tiên để chẩn đoán hoặc theo dõi bệnh động mạch cảnh.
Bệnh động mạch cảnh được điều trị như thế nào?
Điều trị của bạn sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh, và có hay không có triệu chứng của bệnh động mạch cảnh, cũng như sức khỏe chung của bạn. Như là một bước đầu tiên, bác sĩ phẫu thuật mạch máu của bạn có thể khuyên nên dùng thuốc và thay đổi lối sống.
Nếu bạn có bất kỳ bệnh lý phối hợp, đảm bảo làm theo hướn
g dẫn của bác sĩ để kiểm soát chúng. Ví dụ, nếu bạn có bệnh tiểu đường, hãy chắc chắn để theo dõi và kiểm soát lượng đường trong máu của bạn. Nếu bạn bị huyết áp cao, bác sĩ có thể kê toa thuốc để hạ thấp nó. Nếu bạn đang hút thuốc, bạn nên bỏ thuốc lá. Bác sĩ kiểm tra mức cholesterol của bạn thường xuyên để đảm bảo trong giới hạn bình thường. Bác sĩ cũng có thể kê toa thuốc như statin để giảm cholesterol cao.
Phẫu thuật
Bạn có thể cần phải phẫu thuật nếu bệnh động mạch cảnh là nghiêm trọng hoặc đã tiến triển.
Dấu hiệu của bệnh nặng bao gồm có các triệu chứng TIA, sau khi trải qua một cơn đột quỵ trong quá khứ, hoặc chỉ có một động mạch bị thu hẹp nghiêm trọng thậm chí không có triệu chứng.
Trong khi phẫu thuật, bác sĩ phẫu thuật mạch máu của bạn loại bỏ các mảng xơ vữa gây hẹp lòng động mạch cảnh của bạn. Các thủ thuật được gọi là bóc nội mạc động mạch cảnh và có thể được thực hiện bằng gây tê khu trú hoặc mê toàn thân, tùy thuộc vào tình hình cụ thể.
Nong mạch và đặt stent
Một phương pháp mới được phát triển với thủ thuật xâm lấn tối thiểu để điều trị bệnh động mạch cảnh là nong mạch và đặt giá đỡ. Nong mạch và đặt giá đỡ thường được thực hiện bằng cách sử dụng gây tê khu trú.
Bạn có thể làm gì để giữ sức khỏe?
Nếu bạn không cần phải phẫu thuật, chắc chắn rằng bạn và các thành viên gia đình của bạn hiểu được các dấu hiệu c
ảnh báo của TIA. Làm theo hướng dẫn của bác sĩ về việc sử dụng thuốc, chẳng hạn aspirin, để làm loãng máu của bạn, hoặc statin, để kiểm soát lipid máu (mỡ) cấp. Bạn cũng cần tái khám thường xuyên để theo dõi sát tình trạng bệnh của bạn tránh diễn tiến xấu đi.
Thay đổi một số yếu tố lối sống có thể hạn chế sự tiến triển của bệnh động mạch cảnh. Bước đầu tiên hút thuốc nên là bỏ hút thuốc. Thay đổi khác có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh động mạch cảnh bao gồm giảm cân, tập thể dục thường xuyên, và ăn một chế độ ăn ít chất béo bão hòa.
Ths.Bs.Lê Đức Tín dịch
( theo VascularWeb.org)
Tin tức liên quan
Điện thoại bàn: (028) 3981 2678
Di động: 0903 839 878 - 0909 384 389