Huyết khối tĩnh mạch sâu (thuật ngữ viết tắt khoa học: DVT) là một chứng bệnh có liên quan đến tình trạng máu đóng cục trong các tĩnh mạch nằm sâu bên trong cơ thể, thường gặp nhất là các tĩnh mạch ở chân.
Đây là tình trạng tắc nghẽn một tĩnh mạch do cục máu đông được vận chuyển trong dòng máu từ một nơi khác đến. Huyết khối tĩnh mạch sâu xảy ra khi cục máu đông được hình thành và làm tắc tĩnh mạch chi dưới hay tĩnh mạch chậu. Khi cục máu đông bị bóc tách ra khỏi thành mạch, nó có thể dẫn đến thuyên tắc phổi gây tử vong Chứng bệnh này phổ biến ở người già, nhưng phụ nữ trẻ cũng không miễn nhiễm, đặc biệt là trong thời kỳ sinh đẻ.
1. Mục đích
Diễn tiến tự nhiên của bệnh HKTMS bao gồm 3 giai đoạn: cấp (vài ngày) với huyết khối mới và nguy cơ cao nhất cho tiến triển lan rộng thuyên tắc xa; trung gian (vài tuần à vài tháng) với nguy cơ tái phát cao chủ yếu liên quan đến kích thước huyết khối và tiến trình sửa chữa nội sinh hơn là các yếu tố nguy cơ (YTNC) hay đặc điểm của bệnh nhân; lâu dài (vài tháng à vài năm) với nguy cơ tái phát thấp hơn liên quan chủ yếu đến các YTNC và đặc điểm bệnh nhân. Điều trị tương ứng sẽ bao gồm 3 giai đoạn: điều trị ban đầu (5-10 ngày), điều trị duy trì sớm (ít nhất 3 tháng) và điều trị duy trì lâu dài (có giới hạn thời gian hoặc không hạn định) với mục đích:
- Kiểm soát sự tiến triển lan rộng của huyết khối trong giai đoạn cấp nhằm ngăn ngừa ngay tức khắc 1 nguy cơ bị thuyên tắc phổi có thể gây tử vong.
- Kiểm soát tăng áp TM ngoại biên-tăng áp phổi cấp và mạn tính
- Ngăn ngừa huyết khối tái phát trong giai đoạn trung gian và lâu dài.
2. Nguyên tắc điều trị
- Điều trị giai đoạn cấp: bao gồm điều trị kháng đông ban đầu, tiêu sợi huyết hệ thống, lấy huyết khối qua catheter, phẫu thuật lấy huyết khối, lưới lọc tĩnh mạch chủ dưới và các biện pháp hỗ trợ khác (vận động sớm, vớ áp lực). Hơn 90% bệnh nhân HKTMS chỉ cần điều trị với kháng đông đơn thuần kết hợp với các điều trị hỗ trợ. Các điều trị còn lại chỉ được dùng trong vài trường hợp đặc biệt liên quan đến bất ổn về huyết động, mất bù tại tuần hoàn chân hoặc có chống chỉ định kháng đông.
- Điều trị duy trì sớm: một khi nguy cơ thuyên tắc cấp đã được làm giảm tạm thời với điều trị ban đầu, điều trị kháng đông duy trì sớm cần liên tục tiếp theo nhằm hạn chế tối đa khoảng ngừng kháng đông trong giai đoạn chuyển tiếp điều trị này vì nguy cơ huyết khối tái phát đặc biệt cao trong vòng 3-6 tháng đầu của HKTMS. Thuật ngữ “điều trị duy trì” (maintenance therapy) sẽ phù hợp hơn thuật ngữ “dự phòng thứ phát” (secondary prevention) vì nó tương thích hơn với HKTMS là 1 bệnh tái phát mạn tính (chronic relapsing disease). Điều trị duy trì sớm tuy có cùng mục đích với điều trị duy trì lâu dài là nhằm ngăn ngừa huyết khối tái phát nhưng do bản chất sinh bệnh và diễn tiến bệnh tự nhiên là khác nhau, thời gian kéo dài cần thiết cho giai đoạn điều trị duy trì sớm sẽ tùy thuộc vào độ lan rộng của huyết khối (kích cỡ huyết khối): có thể là 6 tuần- 3 tháng cho huyết khối TM cẳng chân, 3 tháng cho HKTMS đoạn đùi-khoeo và lên đến 6 tháng cho HKTMS lớn có liên quan TM chậu hoặc TM chủ dưới. Tuần hoàn phổi có khả năng tiêu sợi huyết nội sinh cao, huyết khối tại phổi sẽ tự tiêu trong vòng 3 tháng với điều trị kháng đông thích hợp. Vì thế, sự hiện diện hay vắng mặt của thuyên tắc phổi không là yếu tố ảnh hưởng đến độ dài của điều trị duy trì sớm. (tuy nhiên sự tái phát của thuyên tắc phổi là yếu tố được tính vào điều trị duy trì lâu dài).
- Điều trị duy trì lâu dài: một khi đã qua giai đoạn điều trị duy trì sớm, thời gian bao lâu cho điều trị duy trì lâu dài (có giới hạn thời gian hay kéo dài không xác định) là 1 quyết định cần được cá thể hóa dựa trên cân bằng giữa nguy cơ tái phát HKTMS và nguy cơ xuất huyết khi phải điều trị kháng đông kéo dài trên cơ sở sự ưa chuộng và chọn lựa của bệnh nhân.
- Điều trị biến chứng: biến chứng cấp tính (viêm TM xanh đau) và mạn tính (hội chứng hậu huyết khối).
- Điều trị các trường hợp đặc biệt: HKTMS liên quan thai kỳ và ung thư, HKTM chi trên, HKTM mạc treo tràng.
PK ĐỨC TÍN
Tin tức liên quan
Điện thoại bàn: (028) 3981 2678
Di động: 0903 839 878 - 0909 384 389