Bệnh lý phình động mạch chủ bụng là bệnh lý mang tính chất ngoại khoa hoặc theo dõi nội khoa nghiêm ngặt. Bệnh có những biến chứng gây tử vong.
I. ĐỊNH NGHĨA:
Phình động mạch được định nghĩa là sự phình khu trú của động mạch với đường kính ngang lớn hơn 50% so với bình thường. Như vậy, một phình động mạch chủ bụng phải có đường kính tối thiểu 3 cm. Tùy thuộc vào kích thước và tốc độ phình động mạch chủ bụng của bạn mà điều trị có thể thay đổi từ thận trọng chờ đợi đến phẫu thuật khẩn cấp. Một khi phình động mạch chủ bụng được tìm thấy, các bác sĩ sẽ theo dõi sát nó để phẫu thuật có thể được lên kế hoạch nếu cần thiết. Phẫu thuật cấp cứu cho một phình động mạch chủ bụng vỡ có thể có rủi ro.
II. TRIỆU CHỨNG:
Phình động mạch chủ bụng phát triển chậm và thường không có triệu chứng, làm cho chúng ta không lưu tâm tới. Một số loại phình động mạch sẽ không bao giờ vỡ. Có loại phình chỉ phình ra và giữ nguyên kích thước, tuy nhiên hầu hết là sẽ lớn dần theo thời gian. Để đoán trước sự phát triển về kích thước của khối phình thì rất khó.
Một phình động mạch chủ bụng có triệu chứng kinh điển:
- Một cảm giác mạch đập vùng rốn.
- Cảm giác đau mơ hồ, âm ỉ vùng rốn, hoặc một bên.
- Đau lưng.
Bạn nên đến gặp bác sĩ nếu bạn có bất kỳ triệu chứng liệt kê ở trên .
III. NGUYÊN NHÂN:
Mặc dù nguyên nhân chính xác của phình động mạch chủ bụng là không rõ, một số yếu tố có thể đóng một vai trò, bao gồm:
Sử dụng thuốc lá: hút thuốc lá và các hình thức sử dụng thuốc lá xuất hiện để làm tăng nguy cơ phình động mạch chủ. Ngoài những tác hại mà hút thuốc gây ra trực tiếp vào động mạch, hút thuốc lá góp phần làm tích tụ các mảng xơ vữa trong lòng động mạch ( xơ vữa động mạch ) và huyết áp cao. Hút thuốc cũng làm cho phình động mạch phát triển nhanh hơn bằng cách tiếp tục làm tổn hại đến các lớp động mạch.
Xơ cứng động mạch ( xơ vữa động mạch ): xơ vữa động mạch xảy ra khi chất béo bám vào lớp niêm mạc của mạch máu, tăng nguy cơ của chứng phình mạch.
Nhiễm trùng ở động mạch chủ (vasculitis): có thể do nhiễm trùng hoặc viêm làm suy yếu một phần của lớp mạch máu của động mạch chủ.
Phình động mạch chủ có thể phát triển bất cứ nơi nào dọc theo động mạch chủ, nhưng khi chúng xảy ra ở phần trên cơ hoành của động mạch chủ, chúng được gọi là phình động mạch chủ ngực. Phình động mạch chủ bụng xảy ra với động mạch chủ dưới cơ hoành.
IV. CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ:
Yếu tố nguy cơ phình động mạch chủ bụng bao gồm:
Tuổi: xảy ra nhiều nhất ở những người 65 tuổi trở lên.
Sử dụng thuốc lá: sử dụng thuốc lá là một yếu tố nguy cơ mạnh mẽ cho sự phát triển của một phình động mạch chủ bụng. Các bạn còn hút hoặc nhai thuốc lá, nguy cơ lớn hơn.
Xơ vữa động mạch: xơ vữa động mạch, sự tích tụ của chất béo và các chất khác có thể gây hại niêm mạc của mạch máu, làm tăng nguy cơ của phình mạch.
Nam giới: người đàn ông phát triển phình động mạch chủ bụng nhiều hơn phụ nữ.
Tiền sử gia đình: những người có tiền sử gia đình phình động mạch chủ bụng có nguy cơ gia tăng phình động mạch chủ bụng, có xu hướng phát triển phình ở độ tuổi trẻ và có nguy cơ vỡ cao.
V. BIẾN CHỨNG:
Một số biến chứng của phình động mạch chủ bụng bao gồm:
- Bóc tách thành mạch.
- Huyết khối bám thành gây tắc mạch tại chỗ, tắc mạch chi.
- Vỡ khối phình động mạch. Đây là biến chứng quan trọng và nguy hiểm nhất của phình động mạch chủ bụng, có thể gây sốc và đột tử cho người bệnh.
Các dấu hiệu phình động mạch chủ vỡ, bao gồm:
- Đau bụng đột ngột, dữ dội và dai dẳng, đau lan sau lưng hoặc xuống chân.
- Chóng mặt, khó thở.
- Buồn nôn, ói mửa.
- Huyết áp thấp, vả mồ hôi.
- Nhịp tim nhanh.
- Mất ý thức.
VI. YẾU TỐ TIÊN LƯỢNG:
Phình động mạch chủ bụng tiến triển chậm theo thời gian, thường không có biểu hiện lâm sàng cho đến khi dọa vỡ. Vỡ phình động mạch chủ là tình trạng cực kỳ nghiêm trọng, tỷ lệ tử vong khi không được điều tri kịp thời khoảng 80 - 90%. Nguy cơ vỡ túi phình tăng theo thời gian và đặc biệt đường kính túi phình.
- Đường kính túi phình < 5cm: hiếm khi vỡ
- Đường kính túi phình > 6cm: nguy cơ vỡ là > 10%/năm
- Đường kính kính túi phình > 8 cm: nguy cơ vỡ là 50%/năm
|
Đường kính phình ĐM (cm) |
Nguy cơ vỡ (%/năm) |
||
|
< 4 |
0 |
||
|
4-5 |
0.5-5 |
||
|
5-6 |
3-15 |
||
|
6-7 |
10-20 |
||
|
7-8 |
20-40 |
||
|
>8 |
30-50 |
||
|
Nguy cơ vỡ thấp |
Trung bình |
Nguy cơ vỡ cao |
|
|
Đường kính |
< 5 cm |
5-6 cm |
>6 cm |
|
Tiến triển |
< 0.3 cm/năm |
0.3-0.6 cm/năm |
>0.6 cm/năm |
|
Hút thuốc lá /COPD |
Không, nhẹ |
Trung bình |
Nặng/Dùng steroid |
|
Tiền sử gia đình |
Không |
Một người mắc |
Nhiều người mắc |
|
Tăng huyết áp |
Không |
Kiểm soát tốt |
Kiểm soát kém |
|
Hình dạng phình |
Hình thoi |
Hình túi |
Bất định |
|
Giới tính |
... |
Nam |
Nữ |
VII. CHẨN ĐOÁN:
Phình động mạch chủ bụng có thể được phát hiện tình cờ hay đi khám vì các triệu chứng của bệnh. Đa phần là tình cờ phát hiện. Nếu đến khám vì các triệu chứng thường là nặng.
Nếu bác sĩ nghi ngờ bạn có một phình động mạch chủ, các xét nghiệm cần làm bao gồm:
Siêu âm bụng: phương tiện được chọn lựa để chẩn đoán và theo dõi diễn tiến của túi phình. Siêu âm có độ nhạy 95% trong chẩn đoán phình động mạch chủ bụng. Tuy nhiên, siêu âm không đánh giá được các tạng lân cận. Mặt khác, vai trò chẩn đoán của siêu âm bị hạn chế trong trường hợp vỡ phình. Khi nghi ngờ phình động mạch chủ bụng có biến chứng mà siêu âm cho kết quả âm tính, nên chọn phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác.
Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): phương tiện chẩn đoán chính xác nhất (độ chính xác 100%) và là phương tiện chẩn đoán phình động mạch chủ bụng được chọn lựa hiện nay.
CT cung cấp thông tin về:
- Đường kính thực tế và chiều dài của túi phình
- Đường kính lòng túi phình (khi bơm thuốc cản quang)
- Mối liên quan của túi phình với các động mạch chính xuất phát từ động mạch chủ bụng (động mạch chậu)
- Mối liên quan của túi phình với các tạng trong xoang bụng
- Sự tưới máu của các tạng (đặc biệt là đại tràng trái, đoạn đại tràng được cung cấp máu bởi động mạch mạc treo tràng dưới).
DSA: cung cấp thông tin về lòng của túi phình và của các động mạch nhánh (động mạch mạc treo tràng dưới, động mạch chậu). Các bất thường về giải phẫu của động và tĩnh mạch thận cũng có thể được phát hiện.
Khi có huyết khối trong lòng túi phình, thông tin về đường kính túi phình trên DSA sẽ không chính xác. Trong trường hợp này, CT có giá trị chẩn đoán cao hơn.
Trong trường hợp phình động mạch có biến chứng vỡ và tình trạng BN ổn định, có thể chỉ định DSA. Trên DSA, phình vỡ (khu trú) biểu hiện bằng hình ảnh thuốc cản quang hiện diện (khu trú ở ngoài lòng mạch). Để phát hiện thuốc cản quang ngoài lòng mạch, tốt nhất là chụp ở tư thế nghiêng hay chéo.
Khi BN đã có chỉ định phẫu thuật, DSA là chỉ định bắt buộc, nhằm đánh giá tình trạng của cây động mạch, giúp phẫu thuật viên chọn lựa phương pháp phẫu thuật thích hợp.
Chụp cộng hưởng từ (MRI): sẽ thay thế cho DSA. Hình ảnh mạch máu sẽ được thể hiện trong không gian ba chiều. Giá trị chẩn đoán, vì thế, sẽ cao hơn so với DSA.
Tin tức liên quan
Điện thoại bàn: (028) 3981 2678
Di động: 0903 839 878 - 0909 384 389