Bệnh lý động mạch ngoại biên là bệnh thường do xơ vữa thành mạch. Bệnh khi có triệu chứng thường là nặng. Chỉ có khoảng 10 – 30 %. Bệnh nhân có biểu hiện triệu chứng đau cách hồi. Ngoài ra, bệnh diễn tiến nặng còn có các triệu chứng như loét, hoại tử. Bệnh đã ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân, đã ảnh hưởng đến kinh tế y tế của đất nước.
Bệnh động mạch ngoại biên là gì?
Động mạch mang máu giàu oxy và chất dinh dưỡng từ trái tim đến các phần còn lại của cơ thể bạn.
Khi các động mạch ở chân bị tắc, chân không nhận được đủ máu hoặc oxy, và bạn có thể có biểu hiện tình trạng gọi là bệnh động mạch ngoại biên (PAD - Peripheral Artery Disease), đôi khi được gọi là bệnh động mạch ở chân .
PAD có thể gây khó chịu hoặc đau đớn khi bạn đi bộ. Cơn đau có thể xảy ra ở hông, mông, đùi, đầu gối, cẳng chân hoặc phần trên bàn chân. Bệnh động mạch ở chân được coi là một loại bệnh động mạch ngoại biên vì ảnh hưởng đến các động mạch, mạch máu mang máu từ tim đến chân của bạn. Bệnh động mạch ngoại biên thường gặp theo độ tuổi. Một phần ba người trên 70 tuổi có PAD. Hút thuốc lá hoặc bệnh đái tháo đường làm tăng nguy cơ phát triển bệnh sớm hơn.
Động mạch chủ là động mạch lớn nhất trong cơ thể của bạn, và nó mang máu bơm ra từ tim đi đến phần còn lại của cơ thể bạn. Đoạn ngay dưới rốn ở vùng bụng, động mạch chủ bụng chia thành hai động mạch chậu, và ngay tại vùng nếp bẹn mỗi bên chia thành động mạch đùi từ đó chia thành nhiều nhánh nhỏ đi nuôi chân của bạn.
Động mạch của bạn thường bình thường và lớp nội mạc bên trong mịn, trơn láng nhưng theo độ tuổi, có thể trở nên tắc hẹp bởi xơ vữa động mạch, dẫn đến xơ cứng động mạch. Theo độ tuổi, một chất dính gọi là mảng xơ vữa, có thể tích tụ trong thành động mạch. Mảng xơ vữa được tạo thành bởi cholesterol, canxi, và mô xơ . Mảng xơ vữa tích tụ nhiều hơn, động mạch thu hẹp và cứng lại. Cuối cùng, Mảng xơ vữa gây giảm lưu lượng máu đến động mạch chân của bạn. Khi điều này xảy ra, chân không nhận được đủ oxy cần thiết. Các bác sĩ gọi đây là bệnh động mạch ở chân. Bạn vẫn có thể cảm thấy tốt, hay có biểu hiện nhẹ ở chân hay những bệnh ở não, tim chẳng hạn trước khi phát hiện ra bệnh lý ở chân. Việc điều trị bệnh ở chân không chỉ vì nguy cơ cao mất chân của bạn mà còn có thể dẫn đến một cơn đau tim hoặc đột quỵ.
Các triệu chứng là gì?
Bạn sẽ không cảm thấy bất kỳ triệu chứng gì của bệnh động mạch ngoại vi lần đầu tiên. Các triệu chứng sớm phổ biến nhất là đau cách hồi (IC – intermittent claudication ). Đau cách hồi là cảm giác khó chịu hoặc đau ở chân của bạn mà sẽ xảy ra khi bạn đi bộ và biến mất khi bạn nghỉ ngơi. Bạn không luôn luôn cảm thấy đau đớn, thay vào đó bạn có thể cảm thấy khó khăn, nặng nề, chuột rút, hay sự yếu kém ở chân của
bạn khi đi lại. Đau cách hồi thường xảy ra nhanh hơn nếu bạn đi bộ lên dốc hoặc đi lên cầu thang của một chuyến bay.
Theo thời gian, bạn có thể bắt đầu cảm thấy đau cách hồi ở những khoảng cách ngắn hơn khi đi bộ. Chỉ có khoảng 50% những người bị bệnh động mạch ở chân có tắc nghẽn nghiêm trọng trãi qua các triệu chứng này.
Thiếu máu cục bộ ở chi nghiêm trọng là một triệu chứng mà bạn có thể gặp nếu bạn có bệnh tiến triển. Điều này xảy ra khi chân của bạn không nhận được đủ oxy ngay cả khi bạn đang nghỉ ngơi .Với thiếu máu cục bộ ở chi nghiêm trọng, bạn có thể bị đau ở bàn chân hoặc các ngón chân của bạn ngay cả khi bạn không đi bộ.
Trong bệnh động mạch ngoại vi mức độ nặng, bạn có thể phát triển lở loét đau đớn trên ngón chân hoặc bàn chân của bạn. Nếu lưu thông ở chân của bạn không được cải thiện, các vết loét có thể bắt đầu lở loét nhưng dạng lở loét khô, màu xám hoặc đen, và các mô chết dần hình thành gọi là mô hoại tử ).
Nguyên nhân gây bệnh động mạch ngoại biên (PAD) ?
Xơ vữa động mạch gây bệnh động mạch ngoại vi. Khi bạn già đi, nguy cơ phát triển bệnh động mạch ở chân tăng lên. Người già trên 50 tuổi có nguy cơ gia tăng phát triển bệnh, và nam giới có nguy cơ cao hơn phụ nữ.
Các yếu tố khác làm tăng nguy cơ phát triển căn bệnh này bao gồm:
• Hút thuốc lá.
• Bệnh đái tháo đường.
• Cao huyết áp.
• cholesterol cao hoặc triglycerides cao.
• Mức độ cao của homocysteine, một acid amin trong máu của bạn.
• Trọng lượng cơ thể tăng hơn 30% so với trọng lượng lý tưởng của bạn.
Tôi sẽ cần những gì kiểm tra ?
Đầu tiên bác sĩ sẽ hỏi bạn những câu hỏi về sức khỏe của bạn nói chung, tiền căn bản thân, và các triệu chứng. Ngoài ra, bác sĩ tiến hành khám lâm sàng, cùng các xét nghiệm chẩn đoán. Bạn sẽ được hỏi là có hút thuốc hoặc cao huyết áp không. Bác sĩ của bạn cũng sẽ muốn biết khi nào các triệu chứng xảy ra và mức độ thường xuyên của các triệu chứng đó. Những nghiệm pháp sẽ được tiến hành để có chẩn đoán khá chính xác dựa vào lần khám ban đầu của bạn.
Sau khi khám, bác sĩ có thể tiến hành làm một số xét nghiệm chẳng hạn như:
• Chỉ số mắt cá chân - cánh tay (ABI), so sánh huyết áp ở cánh tay và chân của bạn
• Xét nghiệm máu : cholesterol hoặc các dấu hiệu khác cho bệnh động mạch.
Để hiểu rõ hơn về mức độ của bệnh động mạch ở chân của bạn, bác sĩ cũng có thể chỉ định bạn làm siêu âm doppler mạch máu 2 chân, cộng hưởng từ mạch máu (MRA), hoặc chụp động mạch xóa nền ( DSA).
• Siêu âm doppler mạch máu 2 chân: sử dụng sóng âm thanh tần số cao để đo lưu lượng máu và phát hiện tắc nghẽn hoặc các bất thường khác trong cấu trúc của các mạch máu ở chi. Ghi âm lượng xung, đo thể tích máu tại các điểm khác nhau trong hai chân bằng cách sử dụng một vòng bít huyết áp cánh tay và một đầu dò Doppler
• Cộng hưởng từ mạch máu (MRA): sử dụng từ trường và sóng radio để hiển thị tắc nghẽn trong động mạch của bạn.
• Chụp động mạch cắt lớp (CTA): sử dụng quét CT chuyên ngành và chất cản quang cho thấy tắc nghẽn trong động mạch của bạn.
• Chụp động mạch xóa nền ( DSA): hình ảnh X-quang của các mạch máu ở chân của bạn bằng cách sử dụng một loại thuốc cản quang tương phản để làm nổi bật các động mạch của bạn.
Tùy mức độ mà các chỉ định sẽ được bác sĩ của bạn chọn cho phù hợp và đem lại hiệu quả cao.
Làm thế nào là bệnh động mạch chân được điều trị?
-Thay đổi lối sống:
Nếu bệnh động mạch ngoại vi của bạn được phát hiện sớm, bạn có thể thay đổi lối sống để giúp bạn kiểm soát bệnh tốt hơn. Xem phần " Tôi có thể làm gì để Vẫn khỏe mạnh? "
-Thuốc:
Bác sĩ cũng có thể khuyên bạn nên dùng thuốc để điều trị khi điều kiện xấu đi hoặc bệnh động mạch ở chân trở nên phức tạp. Các loại thuốc này có thể bao gồm các loại thuốc làm giảm cholesterol (statin ) hoặc các thuốc hạ huyết áp. Bạn cũng có thể cần phải dùng thuốc kháng đông máu để giảm thiểu nguy cơ cục máu đông gây tắc động mạch làm thu hẹp lòng động mạch ở chân của bạn.
Nếu bạn gặp nhiều bệnh phối hợp, chẳng hạn như suy tim, bác sĩ có thể kê toa thuốc cilostazol ( Pletal ), giúp tăng khoảng cách đi bộ mà không gây khó chịu hoặc đau đớn cho bạn. Các loại thuốc khác bác sĩ có thể kê toa bao gồm aspirin và clopidogrel (Plavix), một trong số thuốc đó có thể làm giảm nguy cơ phát triển cục máu đông.
-Tập thể dục:
Tập thể dục và đi bộ thường xuyên, ví dụ đi bộ ít nhất 30 phút 3 lần mỗi tuần, có thể giúp cải thiện các triệu chứng của bạn.
Trong trường hợp nặng hơn của bệnh ngoại vi ở chân, thay đổi lối sống và dùng thuốc có thể không đủ để cải thiện các triệu chứng của bạn. Ngoài ra, nếu bệnh của bạn đã nặng hơn, bác sĩ có thể đề nghị phương pháp điều trị phẫu thuật hoặc can thiệp tối thiểu. Lựa chọn điều trị phụ thuộc vào mô hình và mức độ tắc nghẽn cũng như các yếu tố đi kèm, chẳng hạn như sức khỏe nói chung của bạn và sự hiện diện của các điều kiện y tế khác. Bác sĩ phẫu thuật mạch máu của bạn sẽ giúp bạn xác định đâu là lựa chọn tốt nhất cho tình hình cụ thể của bạn. Đôi khi sự kết hợp của các phương pháp khác nhau có thể tiến hành cho bạn nhằm mang lại kết quả thuận lợi nhất.
-Nong mạch và đặt stent ( giá đỡ ):
Trong một số trường hợp của bệnh động mạch ngoại vi, bác sĩ có thể đề nghị nong mạch và đặt stent. 
Thủ tục này được coi là xâm lấn tối thiểu so với phẫu thuật mở. Đó là hiệu quả nhất cho tắc nghẽn cục bộ hơn trong các động mạch lớn hơn. Trong trường hợp tắc mạch, bác sĩ chèn một ống mỏng, dẻo dài gọi là ống thông vào một lỗ nhỏ trên một động mạch ở cánh tay hoặc háng . Ống thông được hướng dẫn qua các động mạch của bạn đến khu vực bị tắc. Một bước nữa, một quả bóng đặc biệt, được gắn vào ống thông, được bơm căng và xì hơi nhiều lần đây gọi là nong mạch bằng bóng. Động thái này làm cho lòng mạch của bạn rộng ra, lưu thông máu tốt hơn. Trong một số trường hợp, bác sĩ phẫu thuật mạch máu của bạn sau đó phải đặt thêm một ống lưới kim loại nhỏ, được gọi là stent ( giá đỡ ), vào khu vực hẹp của động mạch của bạn để giữ cho nó luôn mở. Giá đỡ động mạch vẫn còn vĩnh viễn trong động mạch của bạn. Sau khi can thiệp, máu chảy thông qua động mạch của bạn tốt hơn. Các dụng cụ giá đỡ hiện đang được phát triển và đang được đánh giá để xác định hiệu quả.
-Phẫu thuật:
Phẫu thuật tạo ra một cầu nối tại chỗ thu hẹp hoặc bị chặn, một phần của một động mạch chân. Để tạo đường vòng này, bác sĩ phẫu thuật mạch máu của bạn sử dụng một trong những tĩnh mạch của bạn hoặc một ống làm từ vật liệu nhân tạo. Bác sĩ phẫu thuật mạch máu gắn đầu ở trên và dưới khu vực bị chặn. Điều này tạo ra một con đường mới cho máu chảy đến các mô chân và đặc biệt hiệu quả cho tắc nghẽn động mạch lớn.
-Bóc lớp nội mạc:
Bóc lớp nội mạclà một cách để bác sĩ phẫu thuật loại bỏ các mảng xơ vữa động mạch nơi chỗ tắc của chân bạn. Để thực hiện một bóc nội mạc, bác sĩ phẫu thuật mạch máu rạch một vết động mạch và loại bỏ
các mảng xơ vữa chứa trong lớp nội mạc bên trong của động mạch bị bệnh. Điều này khiến động mạch mở rộng và phục hồi lưu lượng máu qua động mạch chân của bạn.
Hiệu quả của phương pháp này phụ thuộc vào vị trí và mức độ tắc nghẽn động mạch cụ thể.
-Đoạn chi:
Trong trường hợp nặng , đặc biệt là nếu chân của bạn có hoại tử và không thể phục hồi lưu thông mạch máu, bác sĩ có thể đề nghị cắt cụt chân, có thể cẳng chân hoặc bàn chân. Cắt cụt chi là một điều trị cuối cùng. Bác sĩ phẫu thuật mạch máu thường chỉ thực hiện nó khi lưu thông ở chân của bạn bị giảm nghiêm trọng và không thể được cải thiện bằng các phương pháp tái lưu thông khác. Bệnh nhân bị hoại tử chi, cần được đánh giá bởi các chuyên gia về tim mạch, mạch máu để tránh nguy cơ phải cắt bỏ chi hoặc để giới hạn phần cắt cụt một cách hữu hiệu.
Tôi có thể làm gì để giữ sức khỏe ?
Thay đổi lối sống có thể giúp bạn kiểm soát bệnh động mạch ở chân bao gồm:
• Kiểm soát bệnh tiểu đường bằng cách duy trì lượng đường trong máu ổn định trong giới hạn cho phép.
• Giảm cholesterol cao.
• Giảm huyết áp cao.
• Bỏ hút thuốc lá.
• Ăn các loại thực phẩm ít chất béo bão hòa và calo.
• Duy trì trọng lượng cơ thể lý tưởng.
• Tập thể dục và đi bộ thường xuyên, ví dụ đi bộ ít nhất 30 phút 3 lần mỗi tuần.
Ths.Bs.Lê Đức Tín dịch
( theo VascularWeb.org)
Tin tức liên quan
Điện thoại bàn: (028) 3981 2678
Di động: 0903 839 878 - 0909 384 389